Bon podarunkowy jako dokonały dodatkowy produkt w salonie Beauty powinien być nie tylko zgodny z prawem, ale również odpowiednio sklasyfikowany.

Przepisy prawa nie precyzują jasno czym dokładnie jest karta czy bon prezentowy. Natomiast w poszukiwaniu części zakresu prawnego możemy odnieść się do przepisów podatkowych aby zauważyć, że zgodnie z art. 2 pkt 41-45 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 931 z późn. zm.), przez pojęcie bonów należy rozumieć instrumenty, z którymi wiąże się obowiązek ich przyjęcia jako wynagrodzenia lub części wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenie usług, w przypadku którego towary, które mają zostać dostarczone, lub usługi, które mają zostać wykonane, lub tożsamość potencjalnych dostawców lub usługodawców są wskazane w samym instrumencie lub określone w powiązanej dokumentacji, w tym w warunkach wykorzystania tego instrumentu. Za emisję bonu należy rozumieć w świetle tej ustawy pierwsze wprowadzenie bonu do obrotu. Znajdziemy również tam rozróżnienie bonów na bony jednego przeznaczenia oraz bony różnego przeznaczenia oraz dowiemy się, że transfer bonu to emisja bonu oraz każde przekazanie tego bonu po jego emisji.

Bon jednego przeznaczenia to bon, w przypadku którego miejsce dostawy towarów lub świadczenia usług, których bon dotyczy, oraz kwota należnego podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze z tytułu dostawy tych towarów lub świadczenia tych usług są znane w chwili emisji tego bonu, natomiast bon różnego przeznaczenia to bon inny niż bon jednego przeznaczenia. Przykładem bonu jednego przeznaczenia będzie bon na skorzystanie z usługi masażu w konkretnym salonie, natomiast przykładem bonu różnego przeznaczenia będzie bon do kilku salonów i nie będziemy w stanie określić w jakim salonie, na jakie usługi zostanie on zrealizowany.

Natomiast w jednym z wyroków sądowych odnoszących się do zakresu bonów przeczytamy, że  „dla przedsiębiorstw handlowych i usługowych emisja bonów towarowych może także pełnić funkcję kredytową, gdyż pozwala na pozyskanie środków finansowych z emisji (sprzedaży) bonów wcześniej niż nastąpi wydanie towarów lub wykonanie usług opłacanych tymi bonami. B. towarowe, zwłaszcza bony prezentowe, służą także zwiększeniu sprzedaży towarów i usług emitenta (SPH T. 4, red. Stec/Janiak, Legalis/el.). Jako cechy charakterystyczne bonów towarowych podaje się, iż są one emitowane zwykle jako dokumenty na okaziciela. W swej treści zawierają nominał wyrażony sumą pieniężną, nie stanowiąc przy tym dokumentu uprawniającego do otrzymania określonej kwoty pieniężnej. Uprawniają natomiast do otrzymania świadczenia niepieniężnego w postaci towaru lub usługi o wartości nieprzekraczającej sumy nominalnej bonu. Posiadacz bonu może dokonać wyboru rodzaju towaru lub usługi z oferty dłużnika, a także żądać spełnienia świadczenia w dowolnym czasie, byleby nastąpiło to przed upływem ważności bonu.” (Sąd Rejonowy w Słupsku w wyroku z 06.03.2020 r., sygn. akt I C 3865/19)

Swoboda działalności a ograniczenie w tworzeniu zasad realizacji bonów podarunkowych

Niestety prawo nie reguluje czym jest bon podarunkowy w sposób ogólny, natomiast prawo jest tak skonstruowane, że przepisy prawa pozwalają nam zobrazować pewien zakres odpowiedzialności czy chociażby ograniczeń o jakich przedsiębiorca powinien wiedzieć. Innymi słowy, przedsiębiorca sam może ustalić zasady realizacji bonów podarunkowych, natomiast te zasady nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa w tym konsumenckiego oraz nie mogą być sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszać interesów konsumenta. (Sąd Rejonowy w Słupsku w wyroku z 06.03.2020 r., sygn. akt I C 3865/19)

Interesy konsumenta

Interesy konsumenta pełnią istotną rolę przy wykładni nie tylko przepisów prawa, ale również tworzenia potencjalnej oferty. Weryfikując interesy konsumenta należy zbadać korzyści płynące z umowy dla obu stron – przedsiębiorcy i konsumenta. Dzieję się tak dlatego, że w przypadku bonów przedsiębiorca otrzymuje pieniądze w chwili sprzedaży. Natomiast, który taki bon nabywa płacąc określoną sumę pieniędzy ma tylko określony czas na realizację takiego bonu. Taki stan rzeczy nie jest zbytnio korzystny dla konsumenta. Sąd w przypadku sporu badając korzyści jakie płyną za takiej transakcji bierze pod uwagę dwie strony i przedsiębiorcę, i konsumenta. Natomiast nie bez znaczenia będzie to, czy konsument otrzymał bon bezpłatnie np. jako prezent  co dość często ma miejsce przy przykładowo dniach otwartych, urodzinach salonu, czy konsument kupując go zapłacił za niego.

Klauzule niedozwolone (abuzywne) a zwrot niewykorzystanych środków

Stosowanie klauzul czyli postanowień niedozwolonych w regulaminach (regulamin jest wzorcem umownym) może nieść określone sankcje wskazane w przepisach prawa. Katalog niedozwolonych postanowień został ujęty w art. 385(3) Kodeksu cywilnego. Innymi słowy znajduje się tam katalog otwarty zakresu postanowień, których przedsiębiorcy nie mogą stosować wobec konsumentów. Określone postanowienie przykładowo w regulaminach lub stworzonych zasadach skierowanych do konsumentów może być uznane za niedozwolone wówczas, gdy spełnione zostaną następujące przesłanki:

1)  brak indywidualnego uzgodnienia treści postanowienia umownego,

2)  postanowienie umowne nie dotyczy głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny,

3)  ukształtowanie praw i obowiązków konsumenta nastąpiło w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i zarazem rażąco naruszający jego interesy.

Bardzo często możemy znaleźć informacje w regulaminach, że “po upływie ważności karty podarunkowej, pieniądze przepadają”. Takie postanowienie zostało uznane przez UOKIK jako niedozwolone postanowienie umowne. UOKIK wskazał, że takie postanowienie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumenta. Sąd wskazał również, że „(…)przesłanka „rażącego naruszenia interesów konsumenta” nie ma wymiaru jedynie ekonomicznego. Oznacza również niewygodę organizacyjną, nierzetelność traktowania czy wprowadzenie w błąd, przy czym istotny jest stopień naruszenia tak rozumianych interesów konsumenta (Art. 385(1) KC T. I red. Pietrzykowski 2018, wyd. 9/Popiołek, Legalis/el.). Pod pojęciem „interesu konsumenta” należy rozumieć każdy interes, chociażby niewymierny (wyrok (…) z 9 marca 2016 r., XVII AmC 16647/13, L./el. nr (…)).” (Sąd Rejonowy w Słupsku w wyroku z 06.03.2020 r., sygn. akt I C 3865/19)

Należy podkreślić, że określenie daty ważności bonu podarunkowego samo w sobie nie jest niezgodne z prawem. Wątpliwe prawnie jest nieuwzględnianie interesu konsumenta lub rażące nieuwzględnienie jego interesu przy tworzeniu ofert, regulaminu itp.

Zwrot niewykorzystanych środków konsumentowi z karty czy vouchera wynika nie z zakresu dobrej woli przedsiębiorcy, ale z przepisów – w art. 385(3) Kodeksu cywilnego, który wskazuje na katalog klauzul niedozwolonych znajdziemy niedozwolony zakres, który brzmi, że niedozwolonym postanowieniami są te, które w szczególności i pod punktem 12 tego artykułu przeczytamy, że są to takie, które „ wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;” oraz pod pkt. 13 przeczytamy, że takie, które „przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;” Oznacza to, że konsument ma prawo zwrotu pieniędzy za świadczenie, które nie zostało spełnione w całości lub części, a każde ograniczenie tego prawa może skutkować negatywnymi konsekwencjami dla przedsiębiorcy, który takie klauzule  niedozwolone czy ograniczenia wprowadza w swoich usługach/regulaminach w stosunku do konsumentów.

Równie istotnie należy ostrożnie podchodzić do sytuacji, jeżeli jakiemuś przedsiębiorcy przyjdzie na myśl, aby konsumenta zmusić do zakupu innego karnetu/usługi nie mającej związku z danym bonem prezentowym, aby ten mógł skorzystać z bonu. W wskazanym katalogu postanowień niedozwolonych w Kodeksie cywilnym, znajdziemy również informacje, że niedozwolonymi postanowieniami będą również takie, które: „uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;” czy chociażby „uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;”

Bon podarunkowy a przeciwskazania do zabiegu

Przypadkiem w zakresie sprzedaży bonu, na który w szczególności należy zwrócić uwagę, jest sytuacja, w której sprzedawany bon ma być wykorzystywany na zabiegi kosmetyczne. Przeciwskazania do zabiegu mogą wykluczyć całkowicie możliwość realizacji bonu. Osoba kupująca bon nie zawsze będzie wiedziała o przeciwskazaniach danej osoby. Dlatego w takiej sytuacji rekomendowane jest w ofercie zabiegu na stronie internetowej/aplikacji tam gdzie konsument zapoznaje się z informacjami o zabiegu i podejmuje decyzję o jego kupnie, wskazanie przeciwskazań do zabiegów, aby konsument był odpowiednio poinformowany i mógł podjąć świadomą decyzję o zakupie. Również osoba kupująca bon podarunkowy dla osoby trzeciej może się zapoznać z potencjalnymi przeciwskazaniami i podjąć potencjalnie lepszą decyzję o zakupie (np. zorientować się czy ten ktoś bliski, kto ma dostać bon nie jest wykluczony przez przeciwskazania do skorzystania z danego zabiegu – oczywiście na tyle na ile jest to możliwe i realne)

Elementy istotne bonu podarunkowego

Regulamin jako podstawa regulująca zasady oraz prawa i obowiązki stron w zakresie realizacji bonów podarunkowych powinien być bez zarzutu oraz zgodny z prawem w tym bez klauzul niedozwolonych o jakich mowa w art. 385(3) Kodeksu cywilnego. Zaraz za regulaminem istotne jest co znajduje się na samym bonie podarunkowym jako takim. Elementami istotnymi znajdującymi się na bonie powinny być m.in:

• data aktywacji/zakupu
• data ważności bonu,
• kwota dostępna na bonie,
• dane kontaktowe wystawcy,
• do bonu powinien być dołączony regulamin,
• dobrą praktyką jest potwierdzenie odbioru bonu jeżeli klient kupuje go stacjonarnie (bo online sprzedawca posiada takie dane),
• unikalny numer bonu,
• Zakres bonu – czy to bon jednego przeznaczenia czy różnego przeznaczenia
• Jeżeli jest to bon jednego przeznaczenia wskazanie na jaką usługę/towar można go wykorzystać
• Jeżeli bon nie jest na okaziciela wówczas dane posiadacza bonu

Przedsiębiorca, który decyduje się na określenie daty ważności bonu i po tym terminie  nie da możliwości konsumentowi skorzystania z niego lub zwrotu niewykorzystanej należności powinien mieć na uwadze ryzyko potencjalnego sporu sądowego oraz odpowiedzialności z tytułu przepisów o ochronie konsumentów.

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że temat bonów podarunkowych jest dość „wrażliwy”, nie zmienia to jednak faktu, że istotnym zakresem jest uczciwość wobec konsumenta oraz indywidualne podejście do niego. Należy w sposób szczególny podchodzić do tego jakie obowiązki informacyjne należy spełnić wobec konsumenta aby minimalizować czy wykluczyć potencjalny z nim spór.

W świetle nie tylko przepisów z art 385(3) Kodeksu cywilnego ale również chociażby wskazanego w niniejszym artykule wyroku sądowego konsument, który nie wykorzystał bonu w terminie powinien mieć możliwość skorzystania z realizacji bonu po okresie jego ważności, przedłużenie ważności danego bonu lub mieć możliwość otrzymania zwrotu równowartości bonu albo części równowartości odpowiadającej niespełnionemu świadczeniu

Autorka: Charlotta Lendzion, prawniczka i Compliance oficer specjalizująca się w prawie kosmetycznym oraz IT. Właścicielka kosmetykaprawo.pl oraz llegal.pl